Κ. Στεφανίδης, Αν. Καθηγητής

Το συγκεκριμένο εργαστήριο ξεκίνησε να λειτουργεί το Μάιο του 2005 με επικέντρωση του ερευνητικού του ενδιαφέροντος στην καλλιέργεια βλαστοκυττάρων (stem cells) που προέρχονται από αμνιακό υγρό, πλακούντα, τραχηλικό υλικό, αίμα ομφάλιου λώρου καθώς επίσης και από εκτρωτικό υλικό.

Άλλα ερευνητικά πρωτόκολλα που λαμβάνουν μέρος στο εργαστήριο είναι:

·         Απομόνωση πολυδύναμων εμβρυϊκών κυττάρων από κύτταρα τραχήλου μήτρας

·         Απομόνωση πολυδύναμων κυττάρων από κύτταρα oύρων

·         Η επίδραση της νεβεραπίνης σε καλλιέργεια καρκινικών κυττάρων του τραχήλου της μήτρας

·         Καλλιέργεια κυττάρων ενδομητριώσεως

·         Καλλιέργεια καρκινικών κυττάρων μαστού

·         Έκφραση του υποδοχέα της ωκυτοκίνης στα κύτταρα αμνιακού υγρού

·         Παραγωγή και ιδιότητες ινοβλαστών από κύτταρα αμνιακού υγρού

·         Ανίχνευση τροφοβλαστικών κυττάρων με μη επεμβατικές μεθόδους

Στόχος του εργαστηρίου είναι να συμμετάσχει στην πρόοδο και ανάπτυξη της αναγεννητικής ιατρικής και να συμβάλλει στην κλινική εφαρμογή των βλαστοκυττάρων (stem cells). 

Βασική ιδιότητα των stem cells είναι ότι δεν έχουν μία ειδική κατασκευή που να τους επιτρέπει να εκτελέσουν ειδικές λειτουργίες ούτε συνεργάζονται (ώστε να τροφοδοτούν με αίμα όπως παραδείγματος χάριν κάνουν τα καρδιακά μυϊκά κύτταρα) ούτε παράγουν ηλεκτροχημικά σήματα ώστε να μπορούν να κινηθούν όπως παραδείγματος χάριν τα νευρικά κύτταρα.

Τα πολυδύναμα αυτά αδιαφοροποίητα κύτταρα μπορούν να δώσουν διάφορες κατηγορίες διαφοροποιημένων κυττάρων με εξειδικευμένες λειτουργίες π.χ. καρδιακά μυϊκά κύτταρα, νευρικά κύτταρα και κύτταρα του αιμοποιητικού. 

Ένας αρχόμενος πληθυσμός πολυδυνάμων κυττάρων ο οποίος πολλαπλασιάζετε για πολλούς μήνες στο εργαστήριο μπορεί να δώσει εκατομμύρια κυττάρων.

Όταν αδιαφοροποίητα κύτταρα δίνουν διαφοροποιημένα κύτταρα η διαδικασία ονομάζεται διαφοροποίηση μία διαδικασία που  μόλις τώρα αρχίζει να εξερευνάται από τους επιστήμονες.

Έτσι συγκεκριμένα πρωτόκολλα μπορούν να μας οδηγήσουν με τη χρήση ειδικών καλλιεργητικών υγρών σε επιθυμητά είδη κυττάρων.

Το βασικό ερευνητικό πρωτόκολλο του εργαστηρίου έχει σαν σκοπό να αναπτύξει μεθόδους εντοπισμού και καλλιέργειας των πολυδύναμων κυττάρων που βρίσκονται στο αμνιακό υγρό.

Τα πλεονεκτήματα του σε συνδυασμό με την χαμηλή αντιγονικότητά του (αμνιοπαρακέντηση για τη λήψη του σε λιγότερες από 18 εβδομάδες) το κάνουν να υπόσχεται όλο και περισσότερες εφαρμογές όσον αφορά την Αναγεννητική Ιατρική.

Τα κύτταρα δηλαδή της καλλιέργειας θα μπορούν να αντικαταστήσουν παγκρεατικά κύτταρα που έχουν υποστεί βλάβη, κατεστραμμένα νευρικά κύτταρα, ινοβλάστες αγγείων που έχουν καταστραφεί και πολλά ακόμα ήδη κυττάρων, μέχρι και γιατί όχι κάποια μέρα ολόκληρα όργανα.

Oι ερευνητικές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια επικεντρώνονται όλο και πιο πολύ σε αυτή την ιδιαίτερη κατηγορία κυττάρων με σκοπό να ανοίξουν νέοι δρόμοι στην προγεννητική διάγνωση αλλά και στην γονιδιακή θεραπεία.

Όμως στο εργαστήριο μας δουλεύονται και πρωτόκολλα που αφορούν στην έρευνα των καρκινικών κυττάρων με μεγάλη επιτυχία και προσεχείς δημοσιεύσεις, όχι μόνο για την πρωτοτυπία τους, αλλά και για την πιθανή άμεση κλινική τους εφαρμογή.

Οι υπεύθυνοι του εργαστηρίου παραδίδουν μαθήματα με θέμα την Αναγεννητική Ιατρική και τα βλαστοκύτταρα στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Εφαρμογές της Βιολογίας στην Ιατρική», ένα διατμηματικό μεταπτυχιακό του Τμήματος Βιολογίας και της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Από τον Ιανουάριο του 2010 ξεκίνησε στην Α’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Τμήμα Υποβοηθουμενης Αναπαραγωγής η λειτουργία του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Αναπαραγωγική – Αναγεννητική Ιατρική» στο οποίο οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να εκπαιδευτούν θεωρητικά αλλά και πρακτικά στα παραπάνω ερευνητικά πρωτόκολλα.

Εργαστήριο Μεταβολωμικής και Μελέτης Μεταβολισμού της Κύησης

Προσωπικό                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     

o   Παππά Καλλιόπη

Επίκουρος Καθηγήτρια Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΕΚΠΑ

o   Ανάγνου Νικόλαος

Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Εργαστήριου Γονιδιακής και Κυτταρικής Θεραπείας, Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ).

Συνεργαζόμενος Ερευνητής, Υπεύθυνος Σχεδιασμού Κλινικών Μελετών 

o   Ζωϊδάκης Ιερώνυμος,

Βιοχημικός, Συνεργαζόμενος Ερευνητής

·          Κοντοστάθη Γεωργία, Υποψήφια Διδάκτωρ

·          Λυγηρού Βασιλική, Υποψήφια Διδάκτωρ

·          Χρήστου Πολυξένη, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια

Λειτουργία                                                                                                                                             :

Οι ερευνητικές εργασίες στο Εργαστήριο Μεταβολωμικής και Μελέτης Μεταβολισμού της Κύησης αποτελούν έναν από τους τρεις άξονες μελέτης μέσω ωμικών τεχνολογιών στην Α Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική.

Οι δραστηριότητες του Εργαστηρίου λειτουργούν σε άμεση σύνδεση με τις δραστηριότητες του Εργαστηρίου Πρωτεωμικής και του Εργαστηρίου Γονιδιακής και Κυτταρικής Θεραπείας στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ)

Οι μεταβολωμικές μελέτες μας επιτρέπουν να αναδείξουμε το συνολικό αποτέλεσμα που απορρέει από την αλληλεπιδράση των γονιδίων, του περιβάλλοντος, του τρόπου ζωής, των ξενοβιοτικών και του μικροβιώματος ενός οργανισμού.

Ουσιαστικά αντικατοπτρίζει τον μεταβολότυπο (metabotype) ενός οργανισμού.

Το μεταβόλωμα σε συνδυασμό με το μεταγράφωμα και το πρωτέωμα βοηθούν στην κατανόηση του μηχανισμού των ασθενειών, την ανακάλυψη βιοδεικτών, την στοχευμένη θεραπεία και την εφαρμογή της νέας ορθολογικής τάσης της ιατρικής ακριβείας (Precision Medicine).

Στο Εργαστήριο μας υπάρχει η δυνατότητα χρήσης διαφόρων τεχνικών για τη διαδικασία διαχωρισμού και αναγνώρισης χημικών μορίων όπως:

o    Ultra-high Performance Liquid Chromatography-Tandem Mass Spectroscopy (UPLC-MS/MS)

o    Gas chromatography and Mass Spectrometry (GC-MS)

o    Liquid Chromatography and Mass Spectrometry LC/MS

o    Nuclear Magnetic Resonance (NMR)

Ερευνητική δραστηριότητα-Εκπαιδευτικό έργο                                                                                   

Το ερευνητικό ενδιαφέρον του Εργαστήριου Μεταβολωμικής και Μεταβολισμού της Κύησης έχει εστιαστεί σε τρεις ξεχωριστούς άξονες:

o    Την αποκωδικοποίηση του διάμεσου μεταβολισμού σε κυήσεις που επιπλέκονται από τον διαβήτη της κύησης με σκοπό την κατανόηση τόσο του μηχανισμού της νόσου όσο και της επίδρασης του συγκεκριμένου περιβάλλοντος στην διαμόρφωση in utero  εμβρυικών φαινοτύπων.

o    Την κατανόηση των βιολογικών ιδιοτήτων των μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων του αμνιακού υγρού αλλά και άλλων πηγών με σκοπό την χρήση τους είτε για θεραπείες αναγεννητικής ιατρικής συγγενών ανωμαλιών του εμβρύου είτε ως φορέων γονιδίων ή νανομορίων για in utero θεραπείες.

o    Την κατανόηση των βιολογικών ιδιοτήτων των επιμέρους τύπων των γυναικολογικών καρκίνων και τη δημιουργία προτύπων των καρκίνων του αιδοίου, του τραχήλου της μήτρας, του ενδομητρίου και του γυναικολογικού μελανώματος.

Πηγές χρηματοδότησης                                                                                                                     :

Ανάπτυξη τεχνολογίας βλαστικών κυττάρων στην Ελλάδα: Μια βάση για την Κυτταρική Θεραπεία και την Αναγεννητική Ιατρική (STEMNET).

·         Φορέας:  Γενική  Γραμματεία  Έρευνας  Τεχνολογίας,  2003-2006, Έργο Νο ΥΒ/85.

·         Συνολική χρηματοδότηση € 587.000.

Απομόνωση, φαινοτυπικός και λειτουργικός χαρακτηρισμός των βλαστικών μεσεγχυματικών κυττάρων του αμνιακού υγρού: προοπτικές για την εμβιομηχανική αναγέννησης ιστών.

·         Πρόγραμμα Ενίσχυσης του Ερευνητικού Δυναμικού (ΠΕΝΕΔ 2003).

·         Φορέας: Γενική Γραμματεία Έρευνας Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ), Υπουργείο Ανάπτυξης, 2004-2006.

·         Συνολική χρηματοδότηση € 235,000

CERVICAN-PROT (Cervical Cancer Proteomics)

·        Φορέας: Ερευνητικό Πρόγραμμα «ΘΑΛΗΣ» / ΕΣΠΑ 2007-2013. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ)

·        Συνολική Χρηματοδότηση € 520.000.